Blindvermogen en Cosinus Phi (cos φ)

Blindvermogen: verbruik zonder rendement

Je ziet het niet op je energiemeter, maar het heeft wél impact op je aansluiting en energiekosten: blindvermogen. In veel industriële omgevingen stroomt er meer energie door de kabels dan je daadwerkelijk benut. Het verschil tussen het totaal en wat je echt gebruikt, noemen we blindvermogen – of blindstroom. En die onzichtbare stroom? Die kan je duur komen te staan.

Wat is blindvermogen?

Blindvermogen is het deel van de elektriciteit dat door je installatie stroomt, maar geen nuttig werk verricht. Denk aan motoren of transformatoren die een magnetisch veld opbouwen: daarvoor is energie nodig, maar die energie wordt niet omgezet in beweging of licht. Toch wordt die stroom wél meegeteld in je aansluiting, slijt je infrastructuur, en belast je netcapaciteit.

De drie vormen van elektrisch vermogen

• Actief vermogen (P) – de nuttige energie die je machines werkelijk gebruiken (in kW)
• Blindvermogen (Q) – energie die geen werk verricht, maar wel stroomt (in kVAr)
• Schijnbaar vermogen (S) – de totale stroom die door je installatie loopt (in kVA)
  Formule: S² = P² + Q²

 

---

Cos φ: de efficiëntiegraad van je stroomverbruik

De verhouding tussen actief vermogen en schijnbaar vermogen wordt uitgedrukt met de cos φ (cosinus phi). Hoe dichter deze waarde bij 1 ligt, hoe efficiënter je stroomverbruik. Een cos φ van 1 betekent: alle stroom wordt nuttig gebruikt. Maar bij een cos φ van 0,85? Dan is 15% van je netcapaciteit verspild aan blindvermogen.

In Nederland brengen netbeheerders extra kosten in rekening bij een cos φ lager dan 0,85. In Vlaanderen kan dat al bij 0,95. Je betaalt dus niet alleen voor wat je verbruikt, maar ook voor wat je het net ‘lastig maakt’.

 

De bierglasvergelijking

Stel je een glas bier voor.

• Het bier = actief vermogen

• Het schuim = blindvermogen

• Het glas = je aansluiting

Hoe meer schuim, hoe minder bier er in het glas past. Ofwel: hoe lager de cos φ, hoe minder nuttige energie je binnen dezelfde aansluiting kunt gebruiken.

 

Waardoor ontstaat blindvermogen?

Blindvermogen ontstaat door apparaten die een elektromagnetisch veld opbouwen of pulsbelastingen veroorzaken. De voornaamste bronnen zijn:

• Inductief blindvermogen: stroom loopt achter op spanning
  (zoals bij elektromotoren, spoelen en transformatoren)

• Capacitief blindvermogen: stroom loopt voor op spanning
  (zoals bij condensatoren)

• Harmonisch blindvermogen: door apparaten met pulserende belasting
  (zoals LED-verlichting, computers en voedingen)

De totale blindstroom in een gebouw is de optelsom van deze componenten. Balans is cruciaal.

 

---

Hoe verminder je blindvermogen?

1. Condensatorbank

Deze klassieke oplossing levert capacitief blindvermogen om het inductieve blindvermogen te compenseren. Zo breng je stroom en spanning weer beter in fase.

• Verbetert de cos φ

• Voorkomt blindvermogenboetes

• Verhoogt de nuttige benutting van je aansluiting

 

2. Statische VAR-generator (SVG)

Een geavanceerdere optie. De SVG meet continu je cos φ en corrigeert real-time zowel inductief als capacitief blindvermogen.

• Zeer geschikt bij sterk wisselende belasting

• Dynamische aanpassing zonder handmatige afstemming

 

Waarom monitoring essentieel is

Een energiemonitoringssysteem maakt blindvermogen inzichtelijk. Je kunt trends en pieken herkennen, faseverschuivingen analyseren en doelgericht optimaliseren. Daarmee voorkom je boetes, vergroot je je aansluitcapaciteit en verbeter je de betrouwbaarheid van je installatie.

 

---

Tot slot

Blindvermogen is geen bijzaak, maar een factor die je installatie-efficiëntie én kosten direct beïnvloedt. Door je cos φ te monitoren en waar nodig maatregelen te nemen, voorkom je verrassingen en zorg je dat je infrastructuur slim en efficiënt wordt benut. Je betaalt al genoeg voor stroom – laat die dan ook werken voor jou.